Fecr Suresi

Fecr Suresi, Mekke döneminde inmiştir. 30 âyettir. Sûre, adını birinci âyetteki “el-Fecr”kelimesinden almıştır. Fecr, tan yerinin ağarması vakti demektir

Fecr Suresi Arapça Oku

Fecr Suresi Arapça yazılı olarak okumak için lütfen sayfayı aşağı kaydırın.

Fecr Suresi Arapça 1. Sayfa

Fecr Suresi Arapça 2. Sayfa

Fecr Suresi Arapça Dinle

Fecr Suresi Arapça Dinle, Fecr Suresi’ni Abdulbaset Abdussamed’den Arapça dinlemek için lütfen Play ▶️ butonuna basın.

Fecr Suresi Türkçe Oku

Fecr Suresi Türkçe latin alfabeysiyle yüzünden okumak için lütfen sayfayı aşağı kaydırın.

Fecr Suresi Türkçe 1. Sayfa

Bismillahir rahmanir rahim.

1. Vel fecr.
2. Ve leyalin aşr.
3. Veş şef’ı vel vetr.
4. Vel leyli iza yesr.
5. Hel fi zalike kasemun lizi hicr.
6. E lem tere keyfe feale rabbuke bi ad.
7. İreme zatil ımad.
8. Elleti lem yuhlak misluha fil bilad.
9. Ve semudelleziyne cabussahre bil vad.
10. Ve fir avne zil evtad.
11. Ellezine tagav fil bilad.
12. Fe ekseru fihel fesad.
13. Fe sabbe aleyhim rabbuke sevta azab.
14. İnne rabbeke le bil mirsad.

Fecr Suresi Türkçe 2. Sayfa

15. Fe emmel insanu iza mebtelahu rabbuhu fe ekremehu ve na’amehu fe yekulu rabbi ekremen.
16. Ve emma iza mebtelahu fe kadere aleyhi rızkahu fe yekulu rabbi ehanen.
17. Kella bel la tukrimunel yetim.
18. Ve la tehaddune ala taamil miskin.
19. Ve te’kulunet turase eklen lemma.
20. Ve tuhıbbunel male hubben cemma.
21. Kella iza dukketil ardu dekken dekka.
22. Ve cae rabbuke vel meleku saffen saffa.
23. Ve cie yevmeizin bi cehenneme yevmeizin yetezekkerul insanu ve enna lehuz zikra.
24. Yekulu ya leyteni kaddemtu li hayati.
25. Fe yevmeizin la yuazzibu azabehu ehad.
26. Ve la yusiku ve sakahu ehad.
27. Ya eyyetuhen nefsul mutmainneh.
28. İrcii ila rabbiki radıyeten mardıyyeh.
29. Fedhuli fi ibadi.
30. Vedhuli cenneti.

Fecr Suresi Türkçe Meali Oku

Fecr Suresi Türkçe Meali okumak için lütfen sayfayı aşağı kaydırın.

Fecr Suresi Türkçe Meali 1. Sayfa

Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla.

1. Andolsun şafağa.
2. on geceye,
3. çifte ve teke,
4. ve geçeceği sırada geceye.
5. Nasıl, bunlarda bir akıl sahibi için bir yemin (edilir şey) var değil mi?
6. Görmedin mi Rabbin ne yaptı Ad kavmine?
7. Sütunların sahibi İrem’e
8. ki, o ülkeler içinde bir benzeri yaratılmamıştı.
9. Ve vadilerde kayaları kesen (yontan) Semud kavmine?
10. O kazıkların sahibi Firavun’a?
11. Onlar ki o memleketlerde azıtmışlardı.
12. Oralarda çok bozgunculuk yapmışlardı.
13. Onun için de Rabbin üzerlerine bir azap kamçısı yağdırdı.
14. Şüphesiz ki Rabbin öyle mirsad ile gözetlemektedir.

Fecr Suresi Türkçe Meali 2. Sayfa

15. Ama insan, Rabbi onu her ne zaman imtihan edip de kendisine ikramda bulunur, nimetler verirse: “Rabbim bana ikram etti.” der.
16. Fakat her ne zaman da sınayıp rızkını daraltırsa: “Rabbim bana ihanet etti.” der.
17. Hayır, hayır, doğrusu siz yetime ikram etmiyorsunuz.
18. Birbirinizi yoksulu doyurmaya teşvik etmiyorsunuz.
19. Oysa mirası dermecesine (helal haram demeden) öyle bir yiyiş yiyorsunuz ki!
20. Malı öyle bir seviş seviyorsunuz ki, yığmacasına!
21. Hayır, hayır, yer üst üste sarsıntılarla düzlendiği zaman,
22. Rabbinin emri gelip melekler saf saf dizildiği zaman,
23. cehennemde ki, getirilmiştir; o insan o gün anlar, ama bu anlamanın ne yararı var ona?
24. Der ki: “Keşke ben bu hayatım için (sağlığımda hayırlar) göndermiş olsaydım.”
25. Artık o gün O’nun ettiği azabı kimse edemez.
26. Ve O’nun vurduğu bağ gibi kimse vuramaz.
27. Ey Rabbine itaat eden huzura ermiş ruh,
28. dön Rabbine, sen O’ndan O senden hoşnut olarak!
29. Gir kullarımın içine!
30. Gir cennetime!

Fecr Suresi Türkçe Meali Dinle

Fecr Suresi Türkçe Meali Dinle, Fecr Suresi Prof. Dr. Hamdi DÖNDÜREN’in Türkçe Mealini, Ahmet DENİZ’den dinlemek için lütfen Play ▶️ butonuna basın.

Fecr Suresi Konusu

Fecr Suresi konusu, Sûrede peygamberlere karşı çıkan ve ilâhî mesajı reddeden bazı eski toplulukların başlarına gelen felâketler hatırlatılmakta; Allah Teâlâ’nın insanı çeşitli yollarla imtihan etmesine değinilmekte, bazı insanlardaki mal tutkusu ve bencillik duygusu eleştirilmekte; kıyamet halleri, iyi ve kötü insanların âhiretteki durumları anlatılarak insanlar uyarılmaktadır.

Fecr Suresi Nuzül

Mushaftaki sıralamada seksen dokuzuncu, iniş sırasına göre onuncu sûredir. Leyl sûresinden sonra, Duhâ sûresinden önce Mekke’de inmiştir.

Fecr Suresi Fazileti

Fecr Suresi fazileti,

Fecr Suresi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Fecr Suresi Tefsiri

Kur’an Yolu Tefsiri kitabından Fecr Suresi Tefsiri aşağıdadır.

Fecr Suresi 1-5. Ayet Tefsiri

“Sabah aydınlığı” diye çevirdiğimiz fecr kelimesi masdar olarak “tan yerinin ağarması”, isim olarak “sabah aydınlığı, şafak vakti, tan yerinin ağarma zamanı” gibi anlamlara gelmektedir. Tan yerinin ağarma zamanı ortalığın aydınlanmaya, canlıların da uyanmaya başlaması, bir çeşit yeniden dirilmeye benzediği için yüce Allah sabah aydınlığına yemin ederek aşağıda anlatılacak konulara dikkat çekmiştir (Râzî, XXXI, 161; ayrıca krş. Tekvîr 81/18). 2. âyette geçen on gecenin, hac ayı olan zilhiccenin ilk on gecesi, hicrî yılın birinci ayı olan muharremin ilk on gecesi, ramazanın ilk veya son on gecesi olduğu yönünde değişik rivayetler vardır. Ancak birinci mâna tercihe daha uygundur. Çünkü bu sûre Mekke’de indiğine, ayrıca ramazan orucu da Medine’de farz kılındığına göre ikinci ve üçüncü şıklardaki günler sûrenin indiği dönemde özel bir önem taşımıyordu. Zilhiccenin ilk on günü ise sûrenin inmesinden önce de Araplar’da kutsal sayılıyordu. 3. âyette geçen “çift ve tek”ten neyin kastedildiği konusunda da farklı yorumlar bulunmakla birlikte, çift olanıyla, tek olanıyla bütün varlıklar üzerine yemin edildiğini söylemek en uygun olanıdır. Çünkü varlık yokluğa göre bizâtihî bir değerdir. Nitekim İslâm düşünce tarihinde varlık hayır, yokluk şer kabul edilmiştir. Ayrıca burada belli varlıklardan ziyade bu kavramlara (tek ve çift) dikkat çekildiği; mutlak tek olan Allah’ın dışında “tek”in bulunmadığına, tek gözüken yaratılmış varlıkların, ortak özellikleri göz önüne alındığında çift ve benzer olduklarının düşünülmesi yönünde yol gösterildiği de söylenebilir (bilgi için bk. Şevkânî, V, 506; Ateş, X, 457). 4. âyette zikredilen “geçip gitmekte olan gece”nin, “Müzdelife gecesi” veya “bayram gecesi” olduğu söylenmiştir (bk. Elmalılı, VIII, 5797). Ancak ifadenin mutlaklığını ve başka pek çok âyette birçok kozmik varlık ve olaylara, belirleme yapılmaksızın yemin edildiğini dikkate alarak bunu da bütün geceler olarak anlamak daha uygun olur.5. âyetteki “Düşünen kimse için bunlar yemine konu olacak kadar önemli değil midir?” cümlesinin başında aslında soru edatı bulunmakla birlikte bunun, kesinlik edatı olan “kad” anlamıyla kullanıldığı konusunda görüş birliği vardır. Bu ifade tarzı, yukarıda kendilerine yemin edilen varlıkların çok önemli varlıklar olduğunu gösterir. Uygun olan her türlü takdire açık olsun diye yeminlerin cevabı yani ne maksatla yemin edildiği belirtilmemiştir. Müfessirlere göre Allah Teâlâ bu dört âyette kendi katında önemli olan varlıklara yemin ederek öldükten sonra dirilme, kıyamet, hesap, ceza ve mükâfatın gerçekleşeceğini vurgulamıştır; yahut yeminin cevabı “Çünkü rabbin her şeyi yakından izlemektedir” meâlindeki 14. âyettir. Bu da şöyle yorumlanmıştır: Yukarıda sayılanlara yemin olsun ki rabbin her şeyi yakından izlemektedir; hiçbir şey O’nun bilgisi dışında değildir; O, bütün yapıp ettiklerinizi bilmektedir ve karşılığını ceza veya ödül olarak verecektir” (Şevkânî, V, 507). “Akıl” mânasında kullanılan hıcr kelimesinin kök anlamı “engellemek”tir, akıl kavramının sözlük anlamı da aynıdır. Akıl, insanı yanlış bilgi ve düşünceden, kötü davranışlardan alıkoyma yeteneğine sahip olduğu için ona bu isim verilmiştir. Buna göre âyet, genel olarak ilâhî bildirimlerin, özellikle de bu âyetlerde üzerlerine yemin edilen doğal varlık ve olayların anlam ve değerini, Allah’ın neden bu varlıklar üzerine yemin ettiğini, insanın ancak aklını doğru kullanarak anlayabileceğini ifade etmektedir. Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt:5 Sayfa: 616-618

Fecr Suresi 6-14. Ayet Tefsiri

Bu kümedeki âyetlerde, geçmişte bazı toplulukların inkâr ve azgınlıkları yüzünden nasıl helâk edildiklerine, maddî güç ve imkânları olsa da bunların kendilerini ilâhî azaptan kurtaramadığına dikkat çekilmekte ve sonraki nesillerin bunlardan ders çıkarmaları hedeflenmektedir. Hz. Nûh’tan sonra tarih sahnesine çıkmış olan Âd kavmi, Yemen’de Uman ile Hadramut arasındaki bölgede yaşamış eski ve önemli bir Arap topluluğudur. İrem ise Âd kavminin bir kolu olup adını kabilenin atası olan İrem’den almıştır. Aynı zamanda topluluğun yerleşim merkezine de bu ad verilmiştir. “Memleketler içinde benzeri görülmemiş olan, sütunlarla dolu İrem’e” şeklinde çevrilen 7-8. âyetlerde, son derece mâmur ve azametli sütunlarıyla görkemli yapıları, rengârenk bağları ve bahçeleriyle tanınan İrem şehri söz konusu edilmiştir (bilgi için bk. Ömer Faruk Harman, “İrem”, DİA, XXII, 443). Bu âyetlere “Ülkelerde benzerleri yaratılmamış İrem halkına” şeklinde de mâna verilmiştir. Şevkânî bu mânayı tercih eder. Bu takdirde âyet burada yaşayan Âd kavminin güçlü, benzeri görülmemiş ve uzun ömürlü bir uygarlık kurduğuna işaret etmiş olur (bk. V, 508-509; krş. Rûm 30/9; Fussılet 41/15). Ancak onlar Hûd peygamberi yalancılıkla suçlamaları sebebiyle güçlerine rağmen helâk olup gitmişlerdir (bk. Hâkka 68/6-7; Âd kavmi hakkında bilgi için bk. Hûd 11/50-60). Semûd kavmi de, kendilerine gönderilen Sâlih peygamberi yalancılıkla itham ettikleri için aynı âkıbete uğramıştır (bilgi için bk. A‘râf 7/73-78; Hûd 11/61-68; Hâkka 68/4-5 Zikredilen son örnek Firavun’dur. Sözlükte, “kazıklar sahibi anlamına gelen zü’l-evtâd deyimi, Firavun’un binlerce çadırlık askerî gücünü ve toplumsal itibarını ifade eden mecazi bir anlatımdır (diğer yorumlar için bk. Sâd 38/12). Bu âyetlerde özellikle şu noktalar dikkati çekmektedir: a) 6. âyetteki “görmedin mi?” sorusundan Kur’an’ın ilk muhataplarının, anılan kavimlerin hayat hikâyeleri ve başlarına gelen felâketler hakkında kulaktan dolma da olsa bazı bilgilere sahip oldukları anlaşılmaktadır; ayrıca onların uygarlıklarına ait bazı kalıntıları görmüş veya duymuş da olabilirler. b) Bu âyetlerde söz konusu edilen kavimlerin iki özelliğine dikkat çekildiği görülmektedir: İlki çok güçlü olmaları, ikincisi de ülkelerinde azgınlığa sapmaları, günah ve isyanda sınır tanımamaları ve durmadan fesat çıkarmaları. Şu halde bir toplumda özelde yöneticiler ve genelde sorumluluğu olan herkes, inanç ve davranışlarında, uygulamalarında Allah’ın hükümlerini, kitabının ve peygamberinin davetini hiçe sayar, hak ve adalet ölçülerinden sapar ve sonuçta ülkeyi fitne fesat ortamı haline getirirlerse, kaçınılmaz felâketi de hak etmiş olurlar.“Bu yüzden rabbin onların üzerine kırbaç gibi ceza yağdırdı” meâlindeki 13. âyet anılan topluluklara birçok çeşitli ve peşpeşe cezaların da verildiğini göstermektedir. Nitekim bu cezalar Kur’an’da çeşitli yerlerde açıklanmıştır (meselâ bk. A‘râf 7/133-134). “Çünkü rabbin her şeyi yakından izlemektedir” meâlindeki 14. âyet, Allah’ın ilminin sonsuz olduğunu, bütün kullarının tutum ve davranışlarını gözetleyip kontrol ettiğini bildiren kapsamlı bir uyarı ifadesidir. Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt:5 Sayfa: 618-619

Fecr Suresi 15-20. Ayet Tefsiri

Azginlik ve taskinliklari yüzünden helâk edilen kavimlerin durumu haber verilerek gereken uyari yapildiktan sonra insanoglunun azmasina ve kötü sonuçlara sürüklenmesine sebep olan, kendini begenmislik ve bencillik duygularindan gelen baska zaaflarina dikkat çekilmektedir. Hz. Peygamber Mekke müsriklerine tuttuklari yolun yanlis oldugunu, bu gidisleriyle bir gün mutlaka Allah tarafindan cezalandirilacaklarini hatirlattikça onlar da tam tersine, kendi yollarinin dogru oldugunu, nitekim bu sayede Allah tarafindan kendilerine bol nimetler ve servetler ikram edildigini savunuyorlardi. Su halde 15. âyetteki “insan” kelimesiyle bilhassa belirtilen karakterdeki Mekke müsrikleri ve ayni karakteri tasiyanlar kastedilmistir. Yüce yaratici, hikmeti ve imtihan düzeni geregi, böyle birini çesitli yeteneklerle donatip bol nimete kavusturdugunda o, bu nimetlerle bir sinamadan geçirildigini, bunlarin bir hikmetle kendisine verildigini düsünerek sükrünü yerine getirmesi gerekirken, bu sorumlulugu aklindan bile geçirmeyip sirf lâyik oldugu için kendisine bu nimetlerin ikram edildigini düsünüp mutlu olur; sahip oldugu nimetlerden baskalarini yararlandirarak onlarin da bu mutluluga ortak olmalari yönünde bir gayret göstermez. Fakat ayni insan rizkinda bir daralma oldugunda bunun da bir hikmet geregi meydana geldigini, uhrevî bir mükâfata erismesine veya akilsizca bir zevk ve safaya düsmekten korunmasina vesile olabilecegini yahut kendi kusurunun, çalisma ve gayretteki noksanliginin bir neticesi olabilecegini düsünerek sabretmesi ve kusurlarini gidermesi gerekirken o, kendisinin Allah tarafindan göz ardi edildigi ve haksizliga ugradigi iddiasinda bulunma anlamina gelebilecek davranislar içine girer, yakinip sizlanmaya ve isyan etmeye baslar. Yaygin yoruma göre “Mirasi hak hukuk demeden yiyorsunuz” meâlindeki 19. âyette, erkeklerin kadinlarin miras payina da el koymalari, kezâ yetimlere kalan mirasi gasbetmeleri kinanmaktadir.Bu âyetler bir bütün olarak degerlendirildiginde burada söz konusu edilen imtihani (ibtilâ) kazanmanin iki temel ölçüsünün oldugu ortaya çikmaktadir: 1. Nimetin asil sahibinin Allah oldugunu, O’nun nimeti bize, liyakatimiz dolayisiyla vermeye mecbur oldugu için degil, bir lütuf olarak verdigini bilmek ve O’na minnettar olup sükretmek; nimetini kistigi zaman da hükmüne razi olup sabretmek; 2. Allah’in verdigi nimetleri yoksul ve himayeye muhtaç olanlarla paylasmak, buna baskalarini da tesvik ederek bu hususta toplumsal bir duyarliligin gelismesine, dayanisma ve yardimlasmanin kurumsal bir hale gelmesine katkida bulunmak. Mekkî sûrelerin ana konularindan olan bu iki davranis ölçüsü, Islâmî kaynaklarda, “Allah’in emrine saygi, Allah’in yarattiklarina sefkat” seklinde formüllestirilmistir (meselâ bk. Râzî, XXXI, 170). Gerek bu âyetlerde gerekse Kur’ân-i Kerîm’in bütününde olusturulmak istenen temel dinî, ahlâkî, toplumsal zihniyetin özü budur. 15-20. âyetlerde müsrik Araplar’daki Allah’a karsi küstahlik derecesine kadar varan benlik iddiasi, “öteki”ne karsi tam bir sorumsuzluk ve ilgisizlige götüren egoizm ve çilginca bir mal tutkusu son derece veciz ve etkileyici bir üslûpla elestirilirken müslümanlar da Allah’in iradesine uygun bireysel ve toplumsal hayatin dinî ve ahlâkî temeli konusunda aydinlatilmistir. Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt:5 Sayfa: 619-620

Fecr Suresi 21-26. Ayet Tefsiri

Kıyamet sahnelerini tasvir eden bu âyetler, benlik iddiasına, mal-mülk ihtirasına kapılarak Allah’a ve insanlara karşı sorumluluğunu unutan insana, hayatın geçiciliğini, kıyametin dehşetini, bunun ardından kendisini bekleyen, hak ettiği büyük cezayı ve sonuç vermeyecek pişmanlığı hatırlatmaktadır.“Rabbin gelip melekler de saf saf dizildiğinde” diye çevirdiğimiz 22. âyeti selef dediğimiz daha çok ilk dönem müfessirleri herhangi bir te’vile gitmeksizin, âyetin lafzına bağlı kalarak anlamışlardır. Bu âlimler, hesap gününde Allah’ın geleceğine inanırlar, fakat “gelmek”ten maksadın ne olduğu bilgisini Allah’a bırakırlar. Halef denilen sonraki müfessirler ise tenzih ilkesinden hareket ederek âyeti, “Allah’ın gelmesinden maksat O’nun emrinin gelmesidir” şeklinde te’vil etmişlerdir. Buna göre âyetin meâli şöyle olmaktadır: “Rabbinin emri gelip melekler de saf saf dizildiğinde…” Allah’ın veya emrinin gelmesi ve meleklerin saf saf olması gayb âleminden olduğu için bunların mahiyeti hakkında bir şey söylemek mümkün değildir. Müminlerin görevi ise âhiret hayatına ve dünyada yaptıklarından dolayı orada Allah’ın huzurunda hesap vereceklerine iman etmektir. Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 621

Fecr Suresi 27-30. Ayet Tefsiri

Yukarıda kendisini beğenmiş, bencil ve muhteris insan tipini eleştiren âyetlerin, dolaylı olarak samimi müminler için de “Allah’ın emrine saygı ve Allah’ın yarattıklarına şefkat” şeklinde özetlenen bir inanç ve yaşama modeli ortaya koyduğu ifade edilmişti. İşte 27. âyette sözü edilen “imanın huzuruna kavuşmuş insan”, dünya hayatını bu modele göre yaşayıp tamamlamış olan mümindir. Bu âyetlerde, “Ona âhirette şöyle seslenilecek” gibi bir ifadeye yer verilmeden, doğrudan insana hitap edilmesi, Cenâb-ı Hakk’ın bu yapıdaki kullarına çok güzel bir iltifatı ve özellikle âyetlerin, doğrudan kulu muhatap alan son derece zarif ve sıcak üslûbu, inanan insana, uhrevî saadetin bu dünyaya kadar yayılan müjdeli bir kokusu gibi gelmektedir. “İmanın huzuruna kavuşmuş insan” diye çevirdiğimiz “nefs-i mutmainne” bu bağlamda yukarıda başlıca özelliklerine değinilen modele göre bir dünya hayatı yaşayarak ruhunu kemale erdirmiş mümini ifade eder.Nefs-i mutmainne derecesine ulaşan insanın iç çatışmaları yatışmış, sıkıntı ve gerilimleri son bulmuştur; o Allah ile barışık, insanlarla barışık ve kendisiyle barışıktır; dolayısıyla huzur ve tatmin içerisindedir. İnsan için en büyük saadet, kulluktaki kemali sayesinde rabbini kendisinden hoşnut etmiş, rabbi tarafından ödüllendirilerek kendisi de O’ndan hoşnut kalmış olmasıdır. Allah Teâlâ’nın cennetine kabul ettiklerini “Benim kullarım” diye anması iltifatların en güzelidir. Bu sevgi ve hoşnutlukların kullara kazandırdığı son nimet ise cennete kabul edilmeleridir. Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 621-622

Fecr Suresi Hakkında

Mekke döneminin ilk yıllarında, İslâm’ı kabul edenlere karşı zulmün başladığı sırada (Mevdûdî, VII, 107) Leyl sûresinin ardından ve muhtemelen Habeşistan’a yapılan birinci hicretten önce nâzil olmuştur. İlk devirde nâzil olan sûreler arasında onuncu sırada yer almaktadır. Ali b. Ebû Talha’dan sûrenin Medenî olduğuna dair bir rivayet gelmişse de (Ebû Hayyân el-Endelüsî, VIII, 466; Âlûsî, XXX, 119) üslûbu ve muhtevası bakımından diğer Mekkî sûrelerle büyük bir benzerlik gösterdiği açıktır. Âyet sayısı otuz olup fasılası (ا‘ ب‘ ت‘ د‘ ر‘ م‘ ن‘ ي) harfleridir.

Sûre ismini başındaki “fecr” kelimesinden alır. “Şafak sökmesi, tan yerinin ağarması” veya “şafak vakti, tan yeri” anlamına gelen fecre yemin ile başlayan sûreye “Ve’l-Fecri” sûresi de denilir ve Mushaf’taki tertibe göre “Ve’l-Leyl”, “Ve’d-Duhâ” gibi belli vakitlere yeminle başlayan sûrelerin önünde yer alır.

Sûrenin ilk dört âyetinde sırasıyla fecre, on geceye, çift ve tek olana ve her şeyi örten geceye yemin edilir (âyet 1-4). Fecrin kurban bayramı sabahı, on gecenin de zilhicce ayının ilk on gecesi olduğunu söyleyenler bulunduğu gibi fecri ilk vahyin geldiği Kadir gecesinin fecri, on geceyi de ramazan ayının son on gecesi olarak kabul edenler de vardır. Bu on gecenin muharrem ayının ilk on gecesi olduğu da ileri sürülmüştür (Taberî, XV, 168-169). Kur’an sûrelerinin yirmi üç yılda peyderpey indiği, İslâm dininin gelişme aşamalarının buna paralel olarak gerçekleştiği göz önünde bulundurulunca üzerine yemin edilerek dikkat çekilen fecrin ilk vahiyle ilgili fecir olduğu görüşü ağır basmaktadır. Bununla beraber buradaki fecirle her günün fecir vaktine dikkat çekildiği düşünülmüş, bazı müfessirlerce sabah namazının önemine işaret edildiği de ileri sürülmüştür. Çünkü İsrâ sûresinde sabah namazı “kur’ânü’l-fecr” (fecir vaktindeki okuyuş [17/78]) olarak nitelendirilmiştir.

Sûrenin konusunu, genellikle Mekkî sûrelerde görüldüğü üzere iman ve sâlih amel yolunu terkedenlerin dünya ve âhirette karşılaşacakları kötü âkıbetle iman ehlinin her iki cihanda erişeceği mutluluk hakkındaki açıklamalar oluşturmaktadır. Leyi sûresinin ardından nâzil olmasının da gösterdiği gibi müslümanların üzerine karanlık bir gece gibi çöken müşrik baskısı ilelebet sürüp gitmeyecektir; çünkü ufukta ümit ışıkları belirmiş, İslâm’ın gelişme kaderiyle ilgili fecir baş göstermiştir. Küfrün ve zulmün sonunun yaklaşmakta olduğuna ardarda yapılan yeminlerle dikkat çekildikten ve aklı erenler için bundan daha etkili yemin olamayacağı da vurgulandıktan sonra (âyet 5) Âd ve Semûd kavimlerinin ve firavunun inananlara yaptıkları zulümler sebebiyle nasıl helâk oldukları anlatılır. Güçlerine güvenip iman ehline baskı uygulayan bu zalimlerin üstüste inen kamçılar gibi felâket üstüne felâkete uğratılarak helâk edildikleri birer ibret tablosu şeklinde gözler önüne serilir. Geçmiş kavimlerden verilen bu örnekler gerek Mekke müşriklerine gerekse onların yolunda olanlara bir uyarı niteliği taşır. Burada Allah’ın olup biten her şeyi gördüğünü ve gözetlediğini vurgulayan âyetle sûrenin birinci bölümü sona erer (âyet 14). Bu uyarıların ardından insanoğlunun zaaflarını dile getiren âyetlere yer verilir ki bu zaaflar toplumları kötü âkıbetlere sürükleyen sebeplerdir ve insanın bencilliğinden kaynaklanır. Bencillik de yüce yaratana karşı güven eksikliği şeklinde kendini gösterir. Rabbi insanoğlunu denemek için ona bol bol rızık verecek olsa hemen sevinir ve bunu O’nun bir ikramı kabul eder. Fakat rızkı biraz daraldığında hemen rabbi tarafından kahra uğradığını söylemeye yeltenir ve sızlanmaya başlar. Halbuki o bolluk zamanında da yetimleri ve kimsesizleri kollayıp gözetmez, bunun için ön ayak olmaz, mirası helâl haram demeden yer, mala mülke karşı aşırı düşkünlük gösterir (âyet 15-20). Azgınlık ve taşkınlıkları sebebiyle helâk edilen kavimleri haber veren âyetlerin ardından varlıklı kesimin bencilliğini ve mal hırsını dile getiren âyetlere yer verilmesi, aslında bu zaafların toplumlar için birer çöküş sebebi olduğunu vurgulamak içindir. Toplum düzeninin bozulmasına bir işaret olmak üzere bunun ardından yeryüzünün parça parça olup dağılacağını ve kıyamet gününün kesin olduğunu bildiren âyetler gelir (âyet 21-30). O gün herkesin Allah huzurunda hesaba çekileceği ve cehennemin bütün dehşetiyle ortaya çıkacağı, inkârcı azgınların pişman olacağı, fakat son pişmanlığın fayda vermeyeceği bildirilir. O gün kimsenin kimseden yardım göremeyeceği ve hiç kimsenin bir başkasının yerine cezalandırılmayacağı vurgulandıktan sonra sûre, nefsanî hırslarına gem vurup gönül rızâsı ve teslimiyetle rabbin emirlerine itaat edenlerin kendileri gibi iyilerin arasına katılacaklarını ve cennete gireceklerini müjdeleyen âyetle sona erer.

Fecr sûresinin faziletine dair Übey b. Kâ‘b’dan rivayet edilen ve bazı tefsir kitaplarında yer alan (meselâ bk. Zemahşerî, IV, 254; Beyzâvî, II, 604), “Kim Fecr sûresini söz konusu on gecede okursa affedilir; kim onu diğer günlerde okursa kıyamette kendisi için bir nur olur” meâlindeki hadisin mevzû olduğu kabul edilmiştir (İbnü’l-Cevzî, I, 239-241; Zerkeşî, I, 432).

BİBLİYOGRAFYA:

Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, “fcr” md.; Tirmizî, “Tefsîr”, 89; Taberî, CâmiǾu’l-beyân, Beyrut 1405/1984, XV, 168-169; Zemahşerî, el-Keşşâf (Kahire), IV, 249-254; İbnü’l-Cevzî, el-MevżûǾât (nşr. Abdurrahman Muhammed Osman), Medine 1386/1966, I, 239-242; Beyzâvî, Envârü’t-tenzîl, İstanbul 1314, II, 604; Ebû Hayyân el-Endelüsî, el-Baĥrü’l-muĥîŧ [baskı yeri yok], 1403/1983 (Dârül-Fikr), VIII, 466; Zerkeşî, el-Burhân, I, 432; İbn Hacer, el-Kâfi’ş-şâf (Zemahşerî, el-Keşşâf [Beyrut] içinde), IV 184; Süyûtî, el-İŧkān (Bugā), I, 29, 31, 40; Âlûsî, Rûĥu’l-meǾânî, XXX, 119; Mevdûdî, Tefhîmü’l-Kur’ân (trc. Muhammed Han Kayanî v. dğr.), İstanbul 1990, VII, 107.

Emin Işık

Fecr Suresi ile ilgili yorum yap